Travmatik Beyin Hasarında Oluşabilecek Bozukluklar, Exercises of Psycholinguistics

Download Travmatik Beyin Hasarında Oluşabilecek Bozukluklar and more Exercises Psycholinguistics in PDF only on Docsity!

Travmatik Beyin

Hasarında

Oluşabilecek

Bozukluklar

TO G H R U L A H M A D OV

Ö Ğ R. N O. 0 3 4 4 1 8 0 1 0 7

Burada, 30 yaşında bir erkeğin, trafik kazası sonrası kafatasının sol kısmına almış olduğu darbe sonucunda, hastanın dil bozukluğu, konuşma bozukluğu, kognitif bozukluklar vs. konularda yaşayacağı muhtemel sendromlar incelenecektir

Travmatik beyin hasarı geniş yelpazede fiziksel ve psikolojik etkilere sahiptir. Bazı bulgu veya semptomlar travmatik

olaydan hemen sonra ortaya çıkabilirken diğerleri günler veya haftalar sonra ortaya çıkabilir.

Hafif travmatik beyin hasarı. Hafif travmatik beyin hasarının bulgu ve semptomları aşağıdakileri içerebilir:

❖ Birkaç saniye ile birkaç dakika arasında süren bilinç kaybı

❖ Hiçbir bilinç kaybı olmaması ama sersemleme, şaşkınlık veya şaşırma hali olması

❖ Hafıza veya konsantrasyon sorunları

❖ Baş ağrısı

❖ Baş dönmesi veya denge kaybı

❖ Bulantı veya kusma

❖ Bulanık görme, kulaklarda çınlama

❖ Işığa veya sese duyarlılık

❖ Ruh hali değişiklikleri veya ruh hali dalgalanmaları

❖ Depresif veya kaygılı hissetme

❖ Yorgunluk veya uyuşukluk

❖ Uyuma zorluğu

Travmatik beyin hasarı genellikle baş veya vücuda şiddetli bir darbe ya da sarsıntı sonucu kaynaklanır. Hafif travmatik

beyin hasarı beyin hücrelerinin geçici fonksiyon bozukluğuna yol açabilir. Daha ciddi travmatik beyin hasarı morarma,

yırtılmış doku, kanama ve uzun süreli komplikasyonlarla ölüme neden olabilecek beyne fiziksel zararla sonuçlanabilir.

❖ Birkaç dakikadan birkaç saate kadar süren bilinç kaybı

❖ Derin kafa karışıklığı

❖ Ajitasyon, hırçınlık veya başka olağandışı davranış

❖ Konuşma bozukluğu

❖ Uykudan uyanamama

❖ Parmaklar ve ayak parmaklarında güçsüzlük veya uyuşma

❖ Koordinasyon kaybı

❖ Kalıcı baş ağrısı veya kötüleşen baş ağrısı

❖ Tekrarlayan kusma veya bulantı

❖ Kasılmalar veya nöbetler

❖ Gözbebeklerinin bir veya her ikisinin büyümesi

Hafif ile şiddetli arası travmatik beyin hasarları. Hafif ile şiddetli arası travmatik beyin hasarları hafif hasarın bulgu ve

semptomlarının herhangi birisini, yanı sıra bir kafa hasarından sonraki ilk saatler ile günler içinde ortaya çıkabilen

aşağıdaki semptomları içerebilir

Sol beynimizle konuşuyoruz!

Dr. Broca, Dr. Wernicke ve konuşma bozukluklarının hikayesi

1861 yılında Fransız nörolog Dr. Paul Broca yeni bir hastasını muayene ediyordu. Broca şaşkındı, çünkü hastasının söyleyebildiği tek kelime kendi ismi, “Tan” idi. Dr.

Broca hastaya sorular sorduğunda, Tan cümleler oluşturuyor gibi görünmüyordu. Ancak Tan’ın söylenenleri tamamen anlayabildiği gayet açıktı, doktor kendisine ıslık

çalmasını ya da bir melodi mırıldanmasını istediğinde bunları problemsiz bir şekilde yerine getirebiliyordu. Ancak konuşma yeteneğiyle ilgili bir sorun vardı. Konuşması ya

da bir cümleyi tamamlaması istendiğinde bunu yapamıyordu, yazarak bile başaramıyordu bunu. Dr. Broca Tan’ı nasıl iyileştireceğini bilmiyordu, bir beyin hasarı olduğunu

biliyordu.

Peki bu beyin hasarı nerede?

Dr. Broca bu sorunun yanıtını ancak Tan öldükten sonra bulabildi: Tan’ın beyninde frontal lobun arka kısmında bir lezyon bulmuştu. Devamındaki birkaç yıl içinde Dr.

Broca benzer semptomlara sahip 8 hasta daha muayene etti ve bunların hepsinde benzer lezyonların hep sol beyin yarısında olduğunu keşfetti. Bu keşif Dr. Broca’yı çok

şaşırttı, Broca’nın iddiası şuydu: “Nous parlons avec l’hemisphere gauche!” ya da “Sol beynimizle konuşuyoruz!” Böylece farklı beyin bölgelerinin hangi işlevlerden

sorumlu olduğunu aradığımız dönem başlamış oldu.

Dr. Broca’nın çalışmalarından etkilenen Alman nörolog Dr. Carl Wernicke beyin hastalıklarının konuşma ve dil yetisi üzerine kendi araştırmalarını yapmaya başlamıştı. Dr.

Wernicke henüz 26 yaşındayken konuşabilen ancak konuşulan hiçbir şeyi anlayamayan bir hastayla ilgili bir makale yayınladı. Hasta çok konuşuyor, kelimeleri

bağlamlarından bağımsız olarak bir araya getirip cümle kuruyormuş gibi davranıyordu ancak konuşmaları anlamsızdı. Bazen tamamen yeni kelimeler uyduruyordu. En

kötüsüyse hasta bu durumun farkındaymış gibi görünmüyordu. Dr. Wernicke’nin hastası tıbbi olarak Dr. Broca’nın hastasının tam tersi gibiydi. Dr. Wernicke beyinde başka

bir dil merkezinin daha olabileceğini düşünüyordu.

Dr. Wernicke’nin hastasının otopsisi gösterdi ki bu hastanın lezyonu temporal lobun arka kısmında , parietal ve oksipital lobların birbirleriyle birleştikleri yere yakındı. Bu

keşif Wernicke’yi birbirinden ayrı iki konuşma merkezi olduğu fikrine itti. İddiasına göre ağız ve damak hareketleri, ses telleri gibi konuşmanın motor yönünü kontrol eden

bir “Broca bölgesi” vardı. Onun keşfi ise konuşmanın duyusal yönünü kontrol eden ve Wernicke alanı olarak adlandırılacak bir başka bölgeydi, bu bölge kelimelerin

algılanmasından sorumluydu. Wernicke bölgesi işitme alanı ve bağlantı korteksiyle çevrelenmişti ki, bu sayede işitsel, görsel ve duyusal uyarılar birleştirilerek kompleks

algılar oluşabiliyordu.

Anlaşılır ve akıcı bir konuşma için bu iki dil programının birbiriyle uyumlu çalışması zorunludur. İki bölgenin bağlantısı “arcuate fasciculus” adı verilen bir sinir demetiyle

sağlanır. Bu bağlantı hasar görürse hasta duyduğu kelimeleri anlar ve yazıları okuyabilir, konuşmada sorun yaşamaz çünkü hem Broca hem de Wernicke bölgeleri sağlamdır.

Ancak aradaki bağlantı hasarlı olduğu için konuşmada ahenk bozulur. İletim afazisi adı verilen bu durumda hasta tekrar etmesi istenen cümleleri tekrar edemez.

Broca ve Wernicke nörolojinin erken döneminde beyindeki yapı-fonksiyon ilişkisine dair keşifler yaptılar. Çalışmaları kendilerinden sonra gelen sinirbilimcilere insan

beynindeki farklı bölgelerin işlevlerini ve bunların insan davranışlarına etkilerini araştırmak konusunda ilham verdi ve bu çalışmalar bugün hala devam ediyor!

❖ Bilişsel sorunlar Bilinci yerinde olan hastalardaki olası bilişsel sorunlar şu şekilde sayılabilir: Dikkat süresinde azalma, düşünceleri düzenlemede zorluk, unutkanlık, kafa karışıklığı, bazen yeni bilgileri öğrenmede zorlanmalar, diğer insanların hareketlerini yorumlayamama, sosyal durumlara uygun olmayan hareketlerde bulunma; problem çözmede, karar vermede ve planlamada zorlanma. ❖ Dilsel sorunlar Dil sorunları da bilişsel sorunlar gibi bireysel farklılıklar göstermektedir. Dille ilişkili sorunlardan bazıları şunlardır: Sözcük bulma güçlüğü; düzgün cümle kuramama; uzun ve çoğunlukla hatalı anlatımlar ya da açıklamalar; sözcükleri anlamada zorluk; şaka ya da esprilerdeki farklı kullanımları, deyimleri, imalı kullanımları anlayamama; bazen kendi hatalarının farkında olmama ve buna bağlı olarak çabuk sinirlenme; okuma ve yazma becerilerinde gerileme; matematik becerilerinde bozulma. ❖ Konuşmaya ilişkin sorunlar Travmatik beyin hasarı olan kişilerde karşılaşılabilecek konuşmanın anlaşılırlığı ile ilgili sorunlar da gözlemlenmektedir. Normalden yavaş, anlaşılmaz, ağızda geveleme şeklinde bir konuşma duyulabilir. Bunun sebebi konuşma organlarındaki kasları kontrol eden beyin alanlarının hasarlanmasıdır. Bu tip bir konuşma bozukluğuna dizartri denmektedir. Travmatik beyin hasarı sonucu ortaya çıkan dilsel ve bilişsel sorunlar nelerdir?